Hormonen en je anticonceptie

Hormonen: ze gieren door je lichaam, je hoort er van alles over – al vanaf het begin van je puberteit – én iedereen heeft er een oordeel over. Termen als oestrogeen en progesteron vliegen je om de oren en de ene term begrijp je beter dan de ander. In deze hormonenreeks vertelt Ava jou alles over hormonen! In het vorige artikel over hormonen bespraken we jouw eigen hormonen. Vandaag bespreken we hoe ze werken en wat je kunt verwachten. We eindigen met een aantal vragen die jou kunnen helpen bij het maken van een beslissing over anticonceptie die bij jou past.

Welke hormonen zitten in anticonceptie?
Vaak wordt bij hormonen in anticonceptie aan stofjes of medicijnen gedacht die ongewenst of misschien zelfs schadelijk of gevaarlijk zijn. Toch zijn deze hormonen te vergelijken met de hormonen die jouw lichaam zelf aanmaakt. Het gaat over de hormonen oestrogeen en progestageen. Een progestageen is een hormoon dat dezelfde eigenschappen heeft als progesteron dat je eierstokken zelf maken na de eisprong.

Sommige anticonceptiemiddelen bevatten zowel oestrogeen als progestageen. Dit zijn de pil, de vaginale ring en de anticonceptiepleister. Andere middelen bevatten alleen het hormoon progestageen, namelijk de prikpil, het implantatiestaafje, de minipil en het hormoonspiraaltje.

Wat doen deze hormonen?
Progestageen zorgt ervoor dat er geen eisprong plaatsvindt. Als je geen eisprong hebt, kun je niet zwanger worden, omdat er een eicel noodzakelijk is voor een zwangerschap. Wanneer er geen eicel vrijkomt, kan deze niet worden bevrucht door een zaadcel. Progestageen maakt ook je baarmoederslijmvlies dunner. Daardoor is er minder bloedverlies bij de menstruatie. Het slijmvlies kan ook zo dun worden dat het wel gemakkelijk bloedt. Zo kan er tussentijds bloedverlies ontstaan. Oestrogeen zorgt ervoor dat het dunne slijmvlies minder makkelijk tussentijds bloedt. Vandaar dat in de pil, de pleister en de vaginale ring ook oestrogeen zit.

Hormonen en je eigen cyclus
Bij vrijwel alle hormonale anticonceptie wordt je eisprong geremd. Je hebt dus geen eigen cyclus meer. Wel heb je de hele maand door een gemiddelde gelijke hoeveelheid oestrogeen en progestageen in je bloed, behalve in een eventuele stopweek. Alleen bij het hormoonspiraaltje vindt vaak nog wel een eisprong plaats. Omdat het progestageen in het spiraaltje zorgt voor een dun slijmvlies, is het maandelijkse bloedverlies veel minder of bloed je helemaal niet.

Hormonen en maandelijks bloedverlies
Bij een stopweek van de pil, pleister of vaginale ring komt het slijmvlies naar buiten. Dit bloedverlies heet een onttrekkingsbloeding. Het lijkt op een menstruatie en veel mensen noemen het ook zo, maar dit is het in feite niet. Bij het staafje, de prikpil en de minipil heb je in principe geen maandelijks bloedverlies. Wel kun je last hebben van tussentijds bloedverlies. Bij het hormoonspiraaltje wordt je maandelijkse bloedverlies vaak steeds minder en soms verdwijnt het helemaal. De eerste drie tot zes maanden komt tussentijds bloedverlies vaak voor, omdat je lichaam nog moet wennen aan de hormonen uit je anticonceptie.

De pil, pleister of vaginale ring doorslikken, doorplakken of doorringen

Een maandelijkse stopweek is eigenlijk helemaal niet nodig (lees meer in het artikel van Ineke van der Vlugt). Die is alleen bedacht omdat anticonceptie verboden was toen de pil in de jaren zestig van de vorige eeuw op de markt kwam. Zo leek het een middel waarmee je regelmatiger ongesteld kon zijn. Stiekem werkte het dus ook als voorbehoedmiddel. Stopweken of stopdagen staan vermeld in de bijsluiters van pillen, pleisters en vaginale ringen met oestrogeen en progestageen. Toch is er geen reden voor. Het slijmvlies van je baarmoeder blijft bij doorslikken, doorplakken of doorringen dun. Er is geen bloed dat zich in de baarmoeder ophoopt en dat naar buiten moet komen, zoals nogal eens gedacht wordt. Continu door gebruiken is dan ook niet slecht voor je gezondheid. Ook is er geen bewijs dat een stopweek om de drie maanden zinvol is. Er zijn mensen die de pil tien jaar of langer gebruiken zonder stopweek. Anderen krijgen op gegeven ogenblik te maken met ‘spotting’. Dit is licht tussentijds bloedverlies. Je kunt dan een stopweek inbouwen. Als je het vervelend vindt dat je niet kunt zien of je ze zwanger bent bij continu gebruik, kun je overwegen om af en toe voor de zekerheid een zwangerschapstest te doen.

Voor welke soort hormonale anticonceptie kies je?
Als je besluit dat je hormonale anticonceptie wilt gebruiken, kun je de volgende vragen stellen:

• Wil ik medicatie slikken of juist niet? Zo nee, dan heb je de keuze tussen een pleister, staafje, prikpil, vaginale ring of hormoonspiraal.
• Wil ik iets zelf kunnen gebruiken of wil ik iets laten plaatsen door een arts? De pil, pleister en vaginale ring kun je zelf gebruiken. Voor een staafje, prikpil of hormoonspiraal moet je naar een arts.
• Wil ik anticonceptie die langdurig werkt zonder dat ik er naar hoef om te kijken? Dan zijn het hormoonspiraaltje en het staafje het meest geschikt. De prikpil moet je elke drie maanden laten toedienen. De vaginale ring moet je zelf elke drie weken wisselen.
• Wil ik snel zwanger kunnen worden als ik ermee stop? Bij eigenlijk alle hormonale middelen komen na het stoppen je eigen menstruaties snel terug en kun je ook snel zwanger als je dat wilt. Alleen de prikpil is dan af te raden. Na gebruik van de prikpil duurt het vaak een jaar of soms wel twee jaar voordat je weer regelmatig ongesteld bent.
• Wil ik minder menstrueren? Bij vrijwel alle hormonale middelen worden de menstruaties minder heftig, vaak ook minder pijnlijk en soms zijn ze helemaal afwezig. Maar dat is niet altijd zo. Er kan ook tussentijds, onvoorspelbaar bloedverlies optreden.
• Wil ik mijn cyclus behouden en mijn hormonale schommelingen voelen? Bij de verschillende hormonale middelen kan soms bij het hormoonspiraaltje. In sommige gevallen blijft de eisprong en je eigen hormonale cyclus bestaan. Wel kan het bloedverlies heel weinig of zelfs afwezig zijn.
• Hoe groot is de kans op tussentijds bloedverlies? Bij alle hormonale middelen is er kans op tussentijds bloedverlies. Dit is het grootst bij langwerkende middelen die alleen progestageen bevatten (prikpil, staafje, hormoonspiraaltje) en in de eerste drie tot zes maanden van gebruik. Bij pillen, pleisters of ringen die ook oestrogeen bevatten is de kans op tussentijds bloedverlies veel kleiner.

Naar wie kun je toe?
Het perfecte anticonceptiemiddel bestaat waarschijnlijk niet. Het is per persoon verschillend hoe je op hormonen reageert. Overleg met je huisarts over mogelijkheden. Ook geven sommige verloskundigen adviezen over anticonceptie en schrijven deze voor. Gynaecologen doen dat ook, maar dan moet de huisarts je verwijzen en hiervoor betaal je je eigen risico. Check bij je verzekering wat wel en niet vergoed wordt.

Je kan ook er ook voor kiezen om verschillende methoden uit te proberen. Probeer elke methode wel tenminste drie maanden en liever zes maanden. Zo geef je je lichaam de tijd om aan het middel te wennen. Onplezierige bijwerkingen en klachten zoals onregelmatig bloedverlies verminderen vaak na die tijd. Blijven ze bestaan, dan kun je een ander middel of een anticonceptiemethode zonder hormonen kiezen. Voorbeelden zijn het mannen- en vrouwencondoom, het pessarium, het koperspiraal of cycle tracking.

Bronnen en meer informatie:
https://seksualiteit.nl/onderwerpen/hormonen-in-anticonceptie/
https://sense.info/nl/condoom-pil-en-meer/hormonen
https://seksualiteit.nl/anticonceptietool/
https://www.thuisarts.nl/zwangerschap-voorkomen/ik-wil-voorkomen-dat-ik-zwanger-word-wat-kan-ik-kiezen
https://www.degynaecoloog.nl/onderwerpen/anticonceptiemiddelen/
https://www.degynaecoloog.nl/onderwerpen/menstruatie-ongesteld-zijn/