Feiten en fabels over anticonceptie #1

De anticonceptiepil is één van de meest populaire anticonceptiemiddelen om een zwangerschap te voorkomen. We hebben een aantal feiten en fabels voor jou op een rij gezet.

FEIT: In Nederland is het anticonceptiegebruik redelijk hoog
Van de jongeren tot 25 jaar gebruikt 94% van de meisjes en 92% van de jongens een anticonceptiemethode tijdens de eerste keer seks, vooral condoom en of de pil. Bij de laatste keer seks is dat 4 op de vijf jongeren(1). Van de seksueel actieve vrouwen van 16 tot 49 jaar gebruikt ongeveer 72% een vorm van anticonceptie(2).

FABEL: De pil is het meest betrouwbare anticonceptiemiddel
De anticonceptiepil is het meest bekend en wordt nog steeds het meest gebruikt in vergelijking met andere methoden(3). De pil is heel betrouwbaar mits je deze ook elke dag op eenzelfde tijdstip slikt. De pil beschermt minder goed tegen een zwangerschap als je na het slikken van de pil diarree krijgt of moet overgeven. Soms starten vrouwen te laat met hun volgende pilstrip. Hierdoor lopen vrouwen meer risico. Vanwege het risico op gebruikersfouten, is de pil dus niet de meest betrouwbare methode. De prikpil, het hormoonstaafje, koper- of hormoonspiraaltje zijn het meest betrouwbaar, omdat je na plaatsing hier het minst aan hoeft te denken en deze dus niet kan vergeten.

FABEL: Vrouwen die kiezen voor een abortus gebruikten geen anticonceptie
De meeste mensen hebben voorafgaand aan een ongewenste zwangerschap een vorm van anticonceptie gebruikt. Twee derde van de mensen heeft het condoom of de pil gebruikt, maar hier ging blijkbaar iets mis in het gebruik of de methode faalde. Een derde heeft geen anticonceptie gebruikt(4). Niet iedereen gebruikt anticonceptie op de juiste manier of gebruikt dit voor een langere periode. Hiervoor zijn verschillende redenen.

ONBEKEND: Van de pil word je depressief
Ongeveer 1% tot 10% ervaart depressieve klachten tijdens anticonceptiegebruik. Er is vooralsnog geen overtuigend bewijs uit onderzoek dat depressieve klachten direct verband houden of veroorzaakt worden door hormonaal anticonceptiegebruik. Er zijn wel lichte aanwijzingen dat het risico hierop groter is bij jonge vrouwen(5,6,7). Het is goed mogelijk dat bij het ontstaan van een depressie andere factoren een rol spelen of dat mensen al last hadden van depressieve klachten voordat ze hormonale anticonceptie gingen gebruiken. Hier zou meer onderzoek naar moeten worden gedaan.

ONBEKEND: Van de pil word je dik
Ongeveer 1% tot 10% van de vrouwen ervaart toename in gewicht bij gebruik van hormonale anticonceptie. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen dat het gewicht toeneemt bij gebruik. De kwaliteit van onderzoek is over het algemeen laag(8). Wel blijkt dat bij de prikpil sprake kan zijn van gewichtstoename(9). Door hormonen kan men meer eetlust krijgen en kan men meer vocht vasthouden. Hierdoor kan het gewicht toenemen. Meestal is het effect tijdelijk en verdwijnt dit na drie maanden.

ONBEKEND: Als je de pil slikt, heb je geen zin meer in seks
Minder zin in seks komt bij minder dan 1% van de vrouwen voor die een combinatie van hormonale anticonceptie gebruiken. Het komt iets vaker voor als je anticonceptie gebruikt met alleen progestageen. Er is vooralsnog geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat hormonale anticonceptie invloed heeft op minder zin in seks(10). Hiervoor is meer onderzoek nodig. Zin in seks wordt door veel factoren beïnvloed, zoals stress, kwaliteit van de relatie etc(11).

1. Graaf, H. de, Borne, M. van den, Nikkelen, S, Twisk, D, Meijer, S. (2017) Seks onder je 25e: seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2017.  Delft , Eburon, 218 p.
2. Kerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid (2021). Over welke cijfers hebben we het?. – Utrecht , Rutgers,  Amsterdam, Soa Aids Nederland
3.  Graaf, H. de, Borne, M. van den, Nikkelen, S, Twisk, D, Meijer, S. (2017) Seks onder je 25e: seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2017.  Delft , Eburon, 218 p.
4. Wijsen,C, Twisk, D. (2010) Landelijke abortusregistratie 2015. Utrecht, Rutgers Nisso Groep, 43 p.
5.  Brand, A, Bruinsma, A, Groeningen, K. van, Kalmijn, A, Kardolus, I. Peerden, M, Smeenk, Swart, S. de, Kurver, M, Goudswaard, L (2011). NHG-Standaard Anticonceptie. Huisarts en wetenschap (54), 12, 652-677
6.  Skovlund,C.W, Morch, Kessing, L.V. (2016). Association of Hormonal Contraception With Depression. JAMA: journal of the American Medical Association, (73), 11, 9 p
   
7.  Wit, A.de (2021). Can hormons get you down? Studies on sex steroids and depression.Thesis, Universiteit van Groningen
8.  Brand, A, Bruinsma, A, Groeningen, K. van, Kalmijn, A, Kardolus, I. Peerden, M, Smeenk, Swart, S. de, Kurver, M, Goudswaard, L (2011). NHG-Standaard Anticonceptie. Huisarts en wetenschap (54), 12, 652-677
   
9. Gallo M.F, Lopez L.M, et al., (2014). Combination contraceptives: effects on weight. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Jan 29
10.  Brand, A, Bruinsma, A, Groeningen, K. van, Kalmijn, A, Kardolus, I. Peerden, M, Smeenk, Swart, S. de, Kurver, M, Goudswaard, L (2011). NHG-Standaard Anticonceptie. Huisarts en wetenschap (54), 12, 652-677
    
11.  Bouma J, De Boer J.J, De Jong J, De Schepper E.I. (2015) NHG-STANDAARD Seksuele klachten. Huisarts en Wetenschap (58), 11, 286-298

Ineke van der Vlugt is sociaal wetenschapper en sinds 2006 werkzaam bij Rutgers, expertisecentrum seksualiteit.