Door: Lonneke Janssen en Margot Pijnenburg in samenwerking met Gunilla Kleiverda, gynaecoloog.
24 feb 2023 | 3 minuut leestijd
Steeds meer mensen met een baarmoeder maken er gebruik van: Het spiraaltje. Misschien heb je in je vrienden- of kennissenkring verhalen over deze vorm van anticonceptie gehoord, óf heb je zelf ervaring met het plaatsen van een spiraal. Sommige mensen hebben er goede ervaringen mee, terwijl anderen minder enthousiast zijn. Maar wat is een spiraal eigenlijk? Hoe werkt het? En wat zijn de voor- en nadelen van koper- en hormoonspiralen? In dit artikel geeft Ava meer informatie over het spiraaltje.
Wat is een spiraaltje eigenlijk?
We kennen twee soorten spiraaltjes: een spiraal met koper en een spiraal met het hormoon progestageen. Eigenlijk klopt de naam ‘spiraaltje’ alleen maar een beetje voor het koper spiraaltje: dat is een heel klein dun staafje waar een koperdraadje omheen gedraaid zit. Dit rondgedraaide koperdraadje heeft de vorm van een spiraal. Het ’spiraaltje’ met hormonen bestaat uit een heel dun staafje met daaromheen een klein dat hormonen afgeeft. Er is niets te zien dat lijkt op een spiraal.
Een andere naam voor een spiraaltje is een IUD. De naam IUD wordt veel gebruikt door zorgverleners. Dit is de afkorting van de Engelse woorden Intra Uterine Device. Dit betekent ‘iets dat in de baarmoeder aanwezig is’.
Hoe ziet een spiraaltje eruit?
Spiraaltjes zijn ongeveer 3 cm lang en een paar millimeter breed.
Hieronder zie je plaatjes van verschillende soorten koperspiraaltjes.
Bron: T-Safe
De afbeelding hieronder is hormoonspiraaltjes. De grotere geeft wat meer hormonen af, de kleinere wat minder.
Bron: Healthline
Aan de bovenkant zitten twee uitsteeksels. Artsen noemen dit de pootjes van een spiraaltje. Deze pootjes liggen tegen de baarmoederwand aan. Zo houden ze het spiraaltje op de juiste plaats zodat je het niet verliest. Aan de onderkant van het spiraaltje zitten één of twee draadjes. Deze draadjes blijven boven in je vagina aanwezig nadat het spiraaltje geplaatst is. Door aan de draadjes te trekken kan het spiraaltje uit je baarmoeder worden verwijderd.
Bron: Rutgers
Hoe werkt een spiraaltje?
Veranderingen van het baarmoederslijmvlies
Zowel hormoon- als een koperspiraaltjes veranderen het baarmoederslijmvlies. Dit is het slijmvlies aan de binnenkant van de baarmoeder. Een bevruchte eicel moet zich daar innestelen, dus een plekje vinden om verder te groeien tot een zwangerschap. Als een bevruchte eicel een veranderd slijmvlies in de baarmoeder vindt, kan er geen zwangerschap in de baarmoeder ontstaan en groeien.
Het extra effect van koper
Door het koper van het koperspiraaltje kunnen zaadcellen eicellen moeilijker bevruchten.
Het extra effect van progestageen
Het hormoon progestageen van het hormoonspiraaltje verandert ook het slijmvlies van de baarmoedermond. Dit wordt wat taaier. Zo komen zaadcellen moeilijker de baarmoeder binnen.
Hoe betrouwbaar is een spiraaltje?
Direct na plaatsing van je spiraaltje ben je beschermd tegen ongewenst zwanger worden.
De betrouwbaarheid van spiraaltje
De kans om zwanger te worden bij een spiraaltje is heel erg klein. Een spiraaltje kun je niet vergeten te gebruiken. Een pil die je elke dag moet slikken kun je gemakkelijk vergeten. Bij een pleister of vaginale ring moet je eraan denken om deze elke week of elke drie weken te wisselen. Zowel bij koper- als hormoonspiraaltjes worden minder dan 5 van de 1000 mensen in een jaar zwanger.
Vergelijking tussen de kans op zwangerschap bij een hormoon- en een koperspiraaltje
De kans op zwangerschap bij een hormoonspiraaltje is nog iets kleiner dan bij een koperspiraaltje. De kans op zwangerschap bij een hormoonspiraaltje is ongeveer hetzelfde als de kans op zwangerschap na een sterilisatie bij een vrouw. Met een vrouw bedoelen we hier iedereen die een baarmoeder, eileiders en eierstokken heeft.
Spiraaltjes en je menstruatie
Met spiraaltjes kun je je menstruatie niet plannen zoals je dat met de pil, de pleister of de ring kunt doen.
Het koperspiraaltje
Bij het koper spiraaltje blijven je menstruaties meestal hetzelfde. Soms worden ze iets heviger, duren ze wat langer of kunnen ze wat pijnlijker zijn. Het koperspiraaltje veroorzaakt zelden tussentijds bloedverlies
Het hormoonspiraaltje
Het hormoon hormoonspiraaltje bevat het hormoon progestageen. Dit zorgt ervoor dat het slijmvlies binnen in de baarmoeder dun wordt. Een bevruchte eicel kan in dun slijmvlies niet innestelen. Daardoor kan deze ook niet uitgroeien tot een zwangerschap. Door het dunne slijmvlies verlies je minder bloed bij de menstruatie. Nogal wat mensen verliezen zelfs helemaal geen bloed meer. Je ongesteldheid wordt meestal ook minder pijnlijk. In de eerste drie tot zes maanden kan je wel last hebben van tussentijds bloedverlies wat op onvoorspelbare tijdstippen tussen je menstruaties doorkomt.
Spiraaltjes en je eigen hormonale cyclus
Het koperspiraaltje
Bij het koperspiraaltje houd je je eigen eisprong en je eigen menstruatiecyclus. Je eierstokken maken dan oestrogeen aan voor de eisprong, en progesteron na de eisprong.
Het hormoonspiraaltje
Bij het hormoonspiraaltje vindt de eisprong bij sommige mensen wel en bij andere mensen niet plaats. Sommigen ervaren dus geen eigen cyclus. Anderen wel, ondanks dat zij soms meer maandelijks bloedverlies hebben.
Soorten hormoonspiraaltjes
Er zijn twee soorten hormoonspiraaltjes: de Mirena en de Kyleena. De Mirena is 32 mm lang en 4.4 mm dik. De Kyleena is 28 mm lang en 3.8 mm dik. In grootte verschillen ze niet zoveel dus. Wel in de hoeveelheid progestageen hormoon die ze afgeven in de baarmoeder. De Mirena geeft ongeveer twee keer zoveel van het hormoon levonorgerstrel af als de Kyleena. De Kyleena is sinds 2016 op de markt en de Mirena 20 jaar langer. Daarom is er meer ervaring met de Mirena.
Misschien vind je minder hormoonafgifte aantrekkelijk klinken, maar minder hormoonafgifte geeft misschien meer kans op tussentijds bloedverlies. Of dat zo is, is niet goed onderzocht.
In 2022 is ook de Levosert op de markt gekomen. Deze bevat evenveel progestageen als de Mirena, is even groot en ziet er hetzelfde uit.
Soorten koperspiraaltjes
Hoelang kunnen spiraaltjes blijven zitten?
Meer dan 20 jaar was het advies om een Mirena spiraaltje elke 5 jaar te wisselen. Pas kortgeleden is dit 6 jaar geworden. In het begin werd bij koperspiraaltjes het advies gegeven ze elke 3 jaar te wisselen. Later is dit advies 5 jaar geworden. Nu is het advies voor sommige koperspiraaltjes, zoals de T-safe, 10 jaar. Deze verschuivingen laten zien dat spiraaltjes waarschijnlijk langer werkzaam zijn dan op de bijsluiter staat aangegeven. Maar omdat dat niet in onderzoek is aangetoond, wordt dat niet vermeld.
Je kunt zelf beslissen of je het spiraaltje wilt laten wisselen op het geadviseerde tijdstip of dat je het langer wilt laten zitten. De werking houdt na 5, 6 of 10 jaar niet van de ene op de andere dag op. Artsen adviseren meestal wel een wissel na de tijdsduur die de fabrikant aanbeveelt.
Soms vermindert het hormoon effect van het hormoonspiraaltje al binnen de 6 jaar. Je merkt dat aan het langzamerhand terugkomen van je menstruatie of meer bloedverlies. Het spiraaltje is dan wel nog werkzaam als voorbehoedmiddel, omdat het nog steeds in de baarmoeder aanwezig is. Dat voorkomt innesteling van een zwangerschap.
Voor- en nadelen van hormoon- en koperspiraaltjes samengevat
De voor- als nadelen van hormoon- en koperspiraaltjes vatten we samen in onderstaande tabel. Hoe je die afweegt, is heel persoonlijk. Het is belangrijk dat je een keuze maakt die bij jou past!
Voordelen | Nadelen |
Allebei | Allebei |
Heel kleine kans om zwanger te worden. | Je moet naar een arts of verloskundige om een spiraaltje te laten plaatsen. |
Je kunt een spiraaltje niet vergeten, je bent altijd beschermd. | Volgens erkende websites als thuisarts.nl kan het inbrengen kortdurend pijnlijk zijn. We doen hier meer onderzoek naar, gezien het voor sommigen intens pijnlijk kan zijn. |
Een spiraaltje kan 5 tot 10 jaar blijven zitten. | Met het spiraaltje kun je je menstruatie niet plannen of uitstellen. |
Een spiraaltje is ook betrouwbaar als je overgeeft of diarree hebt. | Je bent niet beschermd tegen soa’s. |
Niemand kan zien dat je anticonceptie gebruikt. | Je kan een spiraal verliezen. Deze kans lijkt iets groter bij gebruik van een menstruatiecup. |
Hormoonspiraal | Hormoonspiraal |
Je wordt vaak minder of niet meer ongesteld. | Er is kans op tussentijds bloedverlies, vooral de eerste 3 tot 6 maanden |
Je menstruatie is vaak minder pijnlijk. | Er kunnen bijwerkingen zijn van het hormoon progesteron, maar de kans is klein. |
Koperspiraal | Koperspiraal |
Je eigen hormonen blijven werken. | Je menstruatie kan iets pijnlijker en heviger zijn, maar dat hoeft niet. |
Bij Ava vind je betrouwbare informatie over abortus en anticonceptie. We luisteren naar hoe jij je voelt over een abortus. We zorgen dat beleidsmakers ook luisteren naar jouw wensen. En we spreken ons uit. Over het belang van keuzevrijheid en ontwikkelingen in de anticonceptiezorg.
Doe een donatieBij Ava vind je betrouwbare informatie over abortus en anticonceptie. We luisteren naar hoe jij je voelt over een abortus. We zorgen dat beleidsmakers ook luisteren naar jouw wensen. En we spreken ons uit. Over het belang van keuzevrijheid en ontwikkelingen in de anticonceptiezorg.
Doe een donatie
Nog geen opmerkingen
Wil jij ook reageren? Lees hier onze gedragscode
Wil je meepraten? Word dan Gratis lid
ben je al lid? log dan in om te reageren