Naar alle artikelen
Anticonceptie

Morning after anticonceptie: wat is het en hoe werkt het?

Door: Gunilla Kleiverda, gynacoloog

01 jun 2023 | 5 minuut leestijd

Hoe werkt de morning after pil eigenlijk? Welke soorten morning after anticonceptie zijn er en hoe betrouwbaar zijn ze? Ava geeft je informatie. In dit artikel lees je hoe de middelen werken. In een volgend artikel geven we meer praktische informatie én bespreken we mogelijke toekomstige ontwikkelingen.

Wat is morning after anticonceptie?
De term ‘morning after’ betekent ‘de morgen na’. Maar eigenlijk is dit geen goede naam. Want je kunt morning-after anticonceptie niet alleen de morgen na onbeschermde seks gebruiken, maar ook 3, 5 of misschien zelfs 7 of meer dagen erna. De Engelse term Emergency Contraception of in het Nederlands ‘nood-anticonceptie’ is eigenlijk een betere naam om een zwangerschap te voorkomen na onbeschermde of onveilige seks. Dat is penis in de vagina seks zonder gebruik van een pessarium of condoom, waarbij er zaad in je vagina komt. Bij onveilige seks in je vruchtbare periode kun je zwanger worden.

Welke soorten morning after anticonceptie zijn er?
Er zijn twee soorten morning after anticonceptie: morning after pillen en morning after spiraaltjes.

Van de pillen zijn er weer twee soorten: één bevat het hormoon progesteron. De naam is norlevonorgestrel. Een moeilijke naam met een vaak een makkelijkere verkoopnaam: Norlevo®. Andere namen voor dezelfde pil zijn Postinor® en Isteranda®.

De andere pil bevat een hormoon dat de werking van progesteron juist tegengaat: ulipristal. Dit wordt ook wel verkocht onder de naam Ellaone®.

Beide soorten pillen kun je zonder recept bij een drogist of apotheek kopen.

Ook van de morningafter spiraaltjes bestaan twee soorten: spiraaltjes met koper en hormoonspiraaltjes. Een dokter is nodig om deze in je baarmoeder in te brengen. In dit artikel ees je meer over verschillende soorten spiralen.

Hoe zit het met de kans op zwanger worden en je vruchtbare periode?
Als je als vrouw* penis in de vagina seks hebt in je vruchtbare periode, loop je de kans zwanger te worden als je geen condoom of pessarium gebruikt. Zaadcellen blijven meestal niet langer dan 3 dagen buiten het lichaam van een man* in het lichaam van een vrouw beweeglijk (in leven). Alleen beweeglijke zaadcellen kunnen een eicel bevruchten. Een eicel kan alleen maar gedurende 24 uur bevrucht te worden.

Een eicel komt bij de eisprong vrij uit je eierstok. Dit gebeurt ongeveer 2 weken voor het begin van je menstruatie. Hier lees je meer over de menstruatiecyclus.

Bij onbeschermde seks meer dan 3 dagen voor je eisprong is de kans op een zwangerschap klein. De zaadcellen zijn dan niet meer beweeglijk als de eicel vrij komt. Ze kunnen de eicel dan niet meer bevruchten.

Als je meer dan 1 dag na je eisprong onbeschermde seks hebt, kun je ook niet meer zwanger worden. De eicel is dan afgestorven en kan niet meer bevrucht worden.

Als je dit leest, lijkt het heel simpel: je periode waarin je zwanger kunt worden duurt 4 dagen: 3 dagen voor de eisprong en 1 dag erna.

In de praktijk valt dat tegen. Een eisprong is niet altijd goed te voorspellen. Deze kan de ene maand wat vroeger en de andere maand wat later plaatsvinden. Daardoor wisselt de ‘onveilige periode’ van 4 dagen waarin je de kans loopt om zwanger te worden van maand tot maand. Deze periode duurt daarom in de praktijk meestal langer dan 4 dagen.

Hoe werkt morning after anticonceptie?
Eigenlijk zijn er twee manieren waarop morning after anticonceptie werkt. Eén is het uitstellen van de eisprong om zo de kans op bevruchting te verminderen. Dit gebeurt met de morning after pil. De ander is het voorkomen dat de bevruchte eicel zich innestelt. Dat gebeurt met een morning after spiraaltje.

Het uitstellen van de bevruchting
Voor een bevruchting is het noodzakelijk dat de zaadcel via je vagina, je baarmoeder en eileiders in de buurt van de eierstok komt. Zo is de zaadcel aanwezig als de eicel bij de eisprong uit de eierstok tevoorschijn komt. Zowel de Norlevo® als de Ellaone® stellen de eisprong uit. Als de eicel daardoor een paar dagen later vrijkomt, is de zaadcel inmiddels niet meer beweeglijk en kan deze de eicel niet meer bevruchten.

Het voorkomen van de innesteling
Een tweede werkingsmechanisme is het voorkomen van innesteling van de bevruchte eicel. Een bevruchte eicel komt 5 tot 7 dagen na de eisprong via je eileider in je baarmoeder aan.

Een spiraaltje in de baarmoeder voorkomt dan innesteling. Je vindt meer informatie hierover in  ons artikel over spiraaltjes.

Een koper spiraaltje kan zeker tot 5 dagen na onbeschermde seks geplaatst worden.

Het hormoonhoudende spiraaltje heeft hetzelfde effect, maar het is hier niet voor geregistreerd. Dat betekent dat een arts deze wel als morning after spiraal mag plaatsen, maar informatie moet geven dat gebruik als morning after anticonceptie niet in de bijsluiter vermeld staat.

Is morning after anticonceptie een vorm van abortus?
Met het uitstellen van de eisprong of het voorkomen van innesteling tot 5 dagen na de eisprong kan niemand spreken over het verstoren of het afbreken van een zwangerschap. Er is dan hoogstens een bevruchte eicel op weg naar de baarmoeder, maar deze heeft zich nog niet ingenesteld in de baarmoeder om uit te groeien tot een zwangerschap. De morning after pil en de morning after spiraal vallen daarom niet onder de abortuswet.

Wat gebeurt er meer dan 5 dagen na de eisprong?
De huidige morning after pillen zijn dan niet meer werkzaam. Ze kunnen de eisprong niet verder verschuiven. Spiraaltjes geplaatst binnen 5 dagen voorkomen de innesteling in de baarmoeder, omdat een bevruchte eicel er 5-7 dagen over doet om in de baarmoeder aan te komen. Maar morning after spiralen die 7, 10, of zelfs nog meer dagen na onbeschermde seks geplaatst worden, voorkomen zwangerschappen ook met goed resultaat. (1) Ze werken dan op een andere manier: ze verstoren de innesteling. Sommige mensen zien dat als een soort abortus of een kans daarop, ook al is een zwangerschapstest nog niet positief en de menstruatie nog niet uitgebleven.

Vroeger werden morning after spiraaltjes geplaatst tot 7 dagen na onbeschermde seks. (2) Nu spreken vrijwel alle internationale richtlijnen en ook de Wereldgezondheidsorganisatie over 5 dagen. Waarschijnlijk heeft deze verschuiving van 7 naar 5 dagen geen medische achtergrond, maar een politieke: het verstoren van beginnende zwangerschap zien sommigen niet als het voorkomen van een zwangerschap maar als een abortus, al is een zwangerschap niet meer dan 0.1-3 mm groot en is een zwangerschapstest nog negatief.

In het volgende artikel geven we neer praktische informatie en gaan we in op nieuwe ontwikkelingen.

Bronnen
1. Cleland K, Zhu H, Goldstuck N, Cheng L, Trussell J. The efficacy of intrauterine devices for emergency contraception: a systematic review of 35 years of experience. Human Reproduction. 1 juli 2012;27(7):1994–2000.

2. Stubbs E, Schamp A. The evidence is in. Why are IUDs still out?: family physicians’ perceptions of risk and indications. Can Fam Physician. april 2008;54(4):560–6.

Sta jij ook achter onze missie? Steun ons dan met een donatie!

Bij Ava vind je betrouwbare informatie over abortus en anticonceptie. We luisteren naar hoe jij je voelt over een abortus. We zorgen dat beleidsmakers ook luisteren naar jouw wensen. En we spreken ons uit. Over het belang van keuzevrijheid en ontwikkelingen in de anticonceptiezorg.

Doe een donatie

Nog geen opmerkingen

Wil jij ook reageren? Lees hier onze gedragscode

Wil je meepraten? Word dan Gratis lid

ben je al lid? log dan in om te reageren

Sta jij ook achter onze missie? Steun ons dan met een donatie!

Bij Ava vind je betrouwbare informatie over abortus en anticonceptie. We luisteren naar hoe jij je voelt over een abortus. We zorgen dat beleidsmakers ook luisteren naar jouw wensen. En we spreken ons uit. Over het belang van keuzevrijheid en ontwikkelingen in de anticonceptiezorg.

Doe een donatie
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen over Ava, abortus en anticonceptie en sluit je aan bij onze community!

Ava is een initiatief van het Humanistisch Verbond

Ava is een initiatief van