De cyclus van het spiraaltje: van inbrengen tot het verwijderen

Steeds meer mensen met een baarmoeder maken er gebruik van: Het spiraaltje. Vorige week hebben we besproken wat een spiraaltje is en hoe het werkt. Maar er zijn ook een aantal belangrijke dingen die je moet weten over het plaatsen, hebben én verwijderen van een spiraal. In dit artikel geeft Ava je hier meer informatie over.

Het inbrengen van een spiraaltje
Een spiraaltje kun je zelf niet inbrengen. Een huisarts, verloskundige, abortusarts of gynaecoloog kan dit wel doen. Je kunt iemand kiezen die je al kent en waarbij je je op je gemak voelt. Denk er bij de gynaecoloog wel aan dat je je eigen risico van de verzekering kwijt bent.

Gesprek voorafgaand
Voordat een spiraaltje geplaatst wordt, krijg je een gesprek. In dit gesprek krijg je vragen en informatie. Vragen zijn bijvoorbeeld: Waarom kies je voor een spiraaltje? Wat weet je van een spiraaltje en de voor- en nadelen? Heb je eerdere ervaring met een spiraaltje? Heb je zelf aanvullende vragen?  Is er een kans dat je een soa bij je draagt? Is er een kans dat je zwanger bent?

Zorgen dat je geen soa hebt
Voordat je een spiraaltje laat plaatsen, is het verstandig om zeker te weten dat je geen soa hebt. Want als je bijvoorbeeld een chlamydia-infectie hebt, kan de plaatsing van het spiraaltje een eileiderontsteking veroorzaken.

Zorgen dat je niet zwanger bent
Misschien een vanzelfsprekende boodschap, maar in de praktijk wel goed om aan te denken. Artsen en verloskundigen willen er zeker van zijn dat je niet zwanger bent als je het spiraaltje plaatst. Ook kan een spiraaltje als ‘morning after’ anticonceptie geplaatst worden. Je leest hier meer over in het volgende artikel onder het kopje ‘Zwanger voor, tijdens en na een spiraaltje’.

Een pijnstiller voorafgaand
Neem ongeveer een uur voor de plaatsing een pijnstiller in, zoals naproxen (1 tablet van 500 mg) of paracetamol (2 tabletten van 500 mg). Als je ibuprofen in huis hebt, kun je dat ook gebruiken.

Het inbrengen van het spiraaltje
Hier zie je in het kort hoe de huisarts een spiraaltje plaatst.

De menstruatiemeisjes hebben er een podcast over gemaakt. Ze gaan mee naar een gynaecoloog die een spiraaltje plaatst. In de podcast luister je naar het gesprek voorafgaand aan de plaatsing, de informatie die de gynaecoloog geeft en de plaatsing zelf. 

Samengevat:
De arts of verloskundige brengt een spreider in je vagina om deze te openen en je baarmoedermond te zien. Dit voelt vreemd, maar is meestal niet pijnlijk. Daarna wordt de baarmoedermond met een tangetje vastgepakt en vaak wordt met een dun staafje de lengte van de baarmoeder gemeten.  Dat kan kort pijn doen. Daarna wordt het spiraaltje in de baarmoeder geschoven, wat ook kort pijn kan doen. Vervolgens knipt de verloskundige of arts de draadjes af en haalt de spreider weer uit de vagina. Het inbrengen duurt ongeveer 5 á 10 minuten. Sommige mensen hebben na afloop het gevoel dat ze flauwvallen. Je kunt dan even wat langer blijven liggen. Dit gevoel trekt snel weer bij, want de pijn wordt bijna altijd snel minder. Zo nodig kun je nogmaals een pijnstiller nemen. Doe het de rest van de dag liefst een beetje rustig aan en wees lief voor jezelf.

Controle na 6 weken zinvol?
Huisartsen adviseren vaak een controle 6 weken na plaatsing. Ze vragen dan hoe het spiraaltje bevalt en beantwoorden jouw eventuele vragen. Er zijn verschillende manieren om te checken of het spiraaltje goed zit. De huisarts kan bijvooreeld gebruikmaken van een spreider om in de vagina te kijken of de draadjes nog te zien zijn, en of het spiraaltje niet is uitgezakt. Dat is niet alleen te zien met een spreider, maar ook te voelen. Behalve draadjes is dan ook een hard stukje van het spiraaltje zelf in de baarmoedermond te voelen. Als een spiraaltje uitzakt, heb je meestal pijnklachten en abnormaal bloedverlies. Ook is het mogelijk om na te gaan of de spiraal nog op zijn plek zit door een echo te maken.

Als je geen vragen of klachten hebt is het niet noodzakelijk om langs te gaan. Veel gynaecologen hebben deze controle na 6 weken dan ook afgeschaft. Je kunt zelf ook met je vinger voelen of je de draadjes nog voelt zitten. Als je het prettig vindt kan je het spiraaltje natuurlijk laten controleren.

Het verliezen van een spiraaltje, menstruatiecup en gynaefix spiraaltje

Spontaan verliezen spiraaltje
Soms verliezen vrouwen een spiraaltje spontaan. Dit gebeurt niet vaak. Het gebeurt waarschijnlijk iets vaker bij een koperspiraaltje dan bij een hormoonspiraaltje, omdat het vaker gebeurt bij fors bloedverlies. 

Menstruatiecup en verliezen spiraaltje
Ook kun je een spiraaltje verliezen bij gebruik van een menstruatiecup. Een menstruatiecup is een klein buigzaam bekertje om menstruatiebloed op te vangen. Het zuigt zich vast aan de baarmoedermond. Daar zitten ook de touwtjes van je spiraaltje. Als je aan de cup trekt terwijl deze nog vastgezogen zit, kun je tegelijk ook aan de touwtjes van je spiraaltje trekken. Zo kan het spiraaltje in het cupje mee naar buiten komen. Zorg er daarom voor dat je de cup er niet uithaalt wanneer deze nog vacuüm gezogen is. Je kunt in de onderkant van de cup knijpen of met je vinger de cup van de baarmoedermond losmaken. Kijk bij het schoonspoelen van het cupje of er geen spiraaltje in zit. Ook kun je aan het einde van je menstruatie controleren of je de draadjes nog steeds voelt. Maar maak je niet teveel zorgen als je de draadjes niet voelt. Soms zijn de draadjes namelijk om de baarmoedermond heen gekruld en is het moeilijker om ze te voelen. Bij een spiraaltje kun je gewoon tampons gebruiken. Met een tampon trek je het spiraaltje niet naar buiten. 

Sommige hulpverleners adviseren om de draadjes kort af te knippen om te voorkomen dat je bij gebruik van een menstruatiecup je spiraaltje verliest. Een nadeel van kort afknippen kan zijn het ‘stekeltjeshaar-effect’: het korte draadje van het spiraaltje steekt recht uit de baarmoedermond waardoor de penis van een partner dit kan voelen. Maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. 

Gynaefix spiraaltje
Mensen die eerder een of meerdere malen een koperspiraaltje hebben verloren, kunnen kiezen voor een gynaefix spiraaltje. Dit spiraaltje bestaat uit vier kleine koperen hulsjes aan een blauwe draad. Boven deze hulsjes zit een knoop in de draad, die in de wand van de baarmoeder vast komt te zitten. Zo wordt verliezen voorkomen. Na plaatsing is het advies om de eerste week geen tampons te gebruiken. Niet alle huisartsen, verloskundigen en gynaecologen plaatsen een gynaefix. Informeer van tevoren bij je huisarts of verloskundige waar je terecht kunt.

Draadjes niet te voelen
Als je de draadjes van je spiraaltje niet voelt, kan het zijn dat je het bent verloren. Ook is het mogelijk dat de draadjes in je baarmoedermond omhoog zijn gekropen. Je huisarts kan dan een echo aanvragen om te bezien of het spiraaltje nog in je baarmoeder aanwezig is. Soms is het mogelijk de draadjes met een tangetje vast te pakken en naar buiten te trekken. Soms is hiervoor een kleine ingreep bij de gynaecoloog noodzakelijk: een hysteroscopie. Met een dun buisje wordt dan in de baarmoeder gekeken, het spiraaltje vastgepakt en naar buiten getrokken. 

Een derde mogelijkheid is dat het spiraaltje door de wand van je baarmoeder in je buikholte terecht is gekomen. Dit gebeurt heel erg zelden. Het spiraaltje kan dan alleen via een kijkoperatie (laparoscopie) verwijderd worden.

Het verwijderen van een spiraaltje
Op deze website van thuisarts staat ook een kort filmpje over het verwijderen van een spiraaltje. 

Je kunt voor het laten weghalen van je spiraaltje naar je huisarts of verloskundige gaan. Deze brengt een spreider in je vagina, waarnaar de draadjes met een paktangetje worden vastgepakt en het spiraaltje naar buiten wordt getrokken. Dit is veel minder pijnlijk dan het inbrengen van een spiraaltje. 

Het weghalen kun je theoretisch ook zelf of door je partner laten doen door stevig aan de touwtjes te trekken. Maar artsen en verloskundigen raden dit niet echt aan. 

Als je een koperspiraaltje laat verwijderen terwijl je niet zwanger wilt worden, zorg er dan voor dat je tenminste een week van tevoren geen onbeschermde seks hebt gehad. Een bevruchte eicel kan zich anders alsnog innestelen na het weghalen van het spiraaltje.

Wil je wel zwanger worden, start dan op tijd met het slikken van foliumzuur. Je bent immers direct vruchtbaar na het weghalen van het spiraaltje.

Complicaties bij en/of na het inbrengen
De kans op complicaties bij het inbrengen van een spiraaltje is heel erg klein.

Een ontsteking
Zoals eerder gemeld moet je ervoor zorgen dat je geen soa hebt door het te laten testen. Als je een soa hebt, is de kans op een eileiderontsteking veel groter wanneer je een spiraaltje laat plaatsen. Klachten die kunnen duiden op een ontsteking zijn: vieze of vies ruikende afscheiding, koorts en buikpijn. Heb je daar last van, neem dan contact op met je huisarts. 

Spiraaltje door de wand van de baarmoeder heen
Een heel zeldzame complicatie is een spiraaltje dat door de wand van de baarmoeder in de buikholte terecht komt. Dit gebeurt bij 1 op de 1000 vrouwen die een spiraaltje krijgen. Vaak is het plaatsen dan heel erg pijnlijk geweest. Gynaecologen maken na afloop van het plaatsen van een spiraaltje een echo als zij vermoeden dat dit het geval is. Zo kunnen ze zien dat het spiraaltje in de baarmoederholte ligt en niet daarbuiten. Als je zelf de draadjes van het spiraaltje voelt, zit het spiraaltje gewoon in de baarmoeder.