Wereldgezondheidsdag: Aandacht voor (chronische) ziektes die mensen met een baarmoeder kunnen ervaren

Het is vandaag Wereldgezondheidsdag. De World Health Organization heeft 7 april uitgeroepen om jaarlijks aandacht te vragen voor gezondheid wereldwijd. Op deze dag deelt Ava meer informatie over een aantal veelvoorkomende (chronische) ziektes die mensen met een baarmoeder kunnen ervaren, namelijk endometriose, adenomyose, PCOS, PMS en PMDD. 

In dit artikel gebruiken we het woord menstrueren, daarmee bedoelen we ook wel ongesteld zijn. Het woord ‘ongesteldheid’ gebruiken we niet omdat we vinden dat het niet neutraal is. Ongesteld betekent, naast bloed verliezen, namelijk ook ‘niet in orde’ of ‘flauw en slap’ (1) en niet alle mensen met een baarmoeder herkennen zich hierin. Daarom gebruikt Ava ‘menstruatie’ om dit te omschrijven.

Endometriose
Mensen met endometriose kunnen hun menstruatie als heel pijnlijk ervaren. De pijn komt door slijm dat lijkt op baarmoederslijmvlies, wat buiten de baarmoeder groeit op bijvoorbeeld de eierstokken. Je kan last hebben van buikpijn, maar bijvoorbeeld ook misselijkheid en hoofdpijn. Verder kan je sterkte pijn ervaren in delen van het lichaam rondom de onderbuik, en kunnen seks of poepen extra vervelend voelen. Het is belangrijk dat endometriose gediagnosticeerd wordt, zodat er iets kan worden gedaan aan de klachten. (2)

• 1 op de 10 mensen met een baarmoeder heeft endometriose. (3)
• Niet iedereen met endometriose heeft klachten, en deze klachten kunnen ook verschillen in heftigheid. (4)
• Het duurt gemiddeld 8 jaar om de diagnose endometriose te stellen na het eerste bezoek bij een dokter wanneer je klachten hebt. (4)

Adenomyose
Adenomyose is een vorm van endometriose. Menstrueren wanneer je adenomyose hebt kan ook worden ervaren als zeer pijnlijk en kan samengaan met veel bloedverlies. Er groeit bij mensen met adenomyose baarmoederslijmvlies in de baarmoederspier. (5)

• Ongeveer 5 tot 7% van alle mensen met een baarmoeder heeft adenomyose. (5)
• De meeste mensen die worden gediagnosticeerd zijn tussen de 39 en 49 jaar. (6)
• Rond de 1 op de 3 mensen met adenomyose heeft geen klachten. (6)

Endometriose en adenomyose lijken op elkaar, maar zijn niet hetzelfde. Bij endometriose groeit slijmvlies buiten de baarmoeder, en bij adenomyose groeit dit slijm binnen de baarmoeder. (6)

PCOS
PCOS is de afkorting voor polycysteus-ovariumsyndroom. Wanneer iemand PCOS heeft, is de eisprong onregelmatig of niet aanwezig. Bij de meeste mensen met een baarmoeder groeit er een blaasje in de eierstok. Daarin zit een eicel, en wanneer het blaasje knapt, vindt de eisprong plaats. Mensen met PCOS hebben meerdere blaasjes, maar deze groeien niet goed en knappen niet altijd, waardoor een onregelmatige eisprong ontstaat. (7)

• 5 tot 15% van alle mensen met een baarmoeder heeft PCOS. (8)
• PCOS is de meest voorkomende hormonale stoornis bij vruchtbare mensen met een baarmoeder. (9)
• Kenmerken van PCOS zijn ook, naast een onregelmatige menstruatiecyclus, een onzuivere huid en veel lichaamshaar.

PMS
PMS is de afkorting voor Premenstrueel syndroom. Bijna alle vrouwen merken vlak voor hun ongesteldheid dat er sprake is van hoofdpijn, gevoelige borsten of stemmingswisselingen. Dit zijn normale klachten. Maar als deze klachten zo erg zijn dat je niet meer goed kan functioneren, kan het zijn dat je PMS hebt. (10)

• Ongeveer 5% van de mensen die menstrueren tussen de 15 en 45 jaar heeft last van PMS.
• De klachten van PMS kunnen verminderen door gezonder te leven. Denk hierbij aan gevarieerd eten, regelmatig bewegen en Bij veel vrouwen verminderen de klachten door aanpassing van hun dagelijkse doen en laten.

Als je klachten niet minder worden wanneer je gezonder leeft, kan je ervoor kiezen om de anticonceptiepil te gebruiken.

PMDD
PMDD staat voor ‘premenstrual dysphoric disorder’. Net als bij PMS is het een cyclische, hormonale aandoening. De klachten starten in de dagen voor de menstruatie en eindigen met of tijdens het bloeden. Bij PMDD zijn de klachten veel heftiger dan bij PMS. Mensen met PMDD kunnen last hebben van sterke stemmingswisselingen, en ervaren soms ernstige depressieve gevoelens en angst. (11)

• PMDD komt voor bij 5 tot 8% van de mensen die menstrueren
• Bij PMDD wordt er sterker gereageerd op stijgende en dalende hormonen, het betekent niet dat de hormonen uit balans zijn
• Voor het vaststellen van PMDD moet de menstruatiecyclus voor tenminste twee maanden bijgehouden worden

Naar deze aandoeningen is vaak nog weinig onderzoek gedaan en er is dus nog weinig over bekend. Zo is het onduidelijk hoe endometriose, adenomyose, PCOS en PMDD ontstaan. Het is belangrijk dat er in de toekomst meer onderzoek gedaan wordt naar (chronische) ziektes die met de baarmoeder te maken hebben, zodat mensen met klachten beter geholpen kunnen worden.

Hormonale anticonceptie kan helpen bij het verlichten van de klachten van aandoeningen aan de baarmoeder of hormonen. Bij endometriose en adenomyose zorgt anticonceptie met progesteron, zoals de hormoonspiraal, prikpil, hormoonstaafje, en de minipil, voor minder groei van het slijmvlies. Hierdoor kan de pijn minder worden. Bij PMDD en PMS kan het effect van de anticonceptiepil op de hormoonschommelingen zorgen voor een vermindering van de klachten en een beter gevoel. Het gebruik van de anticonceptiepil kan bijvoorbeeld helpen als je last hebt van PCOS. Bij PCOS is er verminderde afvoer of geen van bloed en cellen. Gebruik van de anticonceptiepil helpt bij het verdunnen van het baarmoederslijmvlies, waardoor cellen en bloed mogelijk beter afgevoerd kunnen worden.

Herken je je in één van deze aandoeningen? Of ervaar je extreme klachten rond of tijdens je menstruatie? Het kan fijn zijn om dit samen met je huisarts te bespreken.

Bronnen en meer lezen

1. Ongesteld – 6 definities – Encyclo [Internet]. Encyclo.nl. [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.encyclo.nl/begrip/ongesteld
2. Ik heb veel pijn als ik ongesteld ben. Heb ik endometriose? [Internet]. Thuisarts.nl. [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.thuisarts.nl/endometriose/ik-heb-veel-pijn-als-ik-ongesteld-ben-heb-ik-endometriose
3. Rogers PAW, D’Hooghe TM, Fazleabas A, Gargett CE, Giudice LC, Montgomery GW, et al. Priorities for endometriosis research: recommendations from an international consensus workshop. Reprod Sci [Internet]. 2009;16(4):335–46. Available from: http://dx.doi.org/10.1177/1933719108330568
4. Endometriosis-uk.org. [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.endometriosis-uk.org/sites/endometriosis-uk.org/files/files/Endometriosis%20APPG%20Report%20Oct%202020.pdf
5. Wetenschap G en. Adenomyose [Internet]. gezondheidenwetenschap.be. [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/baarmoederadenomyose
6. Klinkert E, Verhoeve H. Adenomyose [Internet]. Endometriose stichting. Available from: https://www.endometriose.nl/index.php?page=767&sid=1
7. Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) [Internet]. Thuisarts.nl. [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.thuisarts.nl/polycysteus-ovariumsyndroom-pcos
8. PCOS in het kort [Internet]. Stichting PCOS Nederland. 2017 [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.stichtingpcos.nl/alles-over-pcos/pcos-in-het-kort/
9. Premenstrueel syndrome (PMS). [Internet] De Gynaecoloog. [cited 2023 Apr 7]. Available from : https://www.degynaecoloog.nl/onderwerpen/premenstrueel-syndroom-pms/
10. Umcg.nl. [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.umcg.nl/-/pcos
11. Stichting PMDD Nederland [Internet]. Stichting PMDD Nederland. [cited 2023 Apr 6]. Available from: https://www.pmddnederland.nl/